Gemeentepersoneel in Wevelgem
In vorige rubrieken vernamen we al dat
secretaris Jules Dujardin op post
was en bleef vóór, tijdens en na de oorlog en dat in 1944 Willy Mispelaere, het toen jongste en laatst benoemde
personeelslid, door ziekte stierf.
Jules-Amand Dujardin wordt geboren te
Wevelgem op 2 september 1892 en treedt in dienst als gemeentesecretaris op 1
januari 1915. Hij kent tijdens zijn loopbaan vijf burgemeesters: Jules
Vanackere senior, Jules Vanackere junior, Remi Wallays, Michel Byttebier en
Achiel Wallays. Hij sterft te Wevelgem op 6 maart 1958, na een langdurige
ziekte, en wordt opgevolgd door zijn zoon Eric. Hij was gehuwd met Eveline
Vanden Avenne, de zus van de echtgenote van Michel Byttebier.
Hij was Ere-Voorzitter van het verbond der
Gemeentesecretarissen van het Arrondissement Kortrijk en secretaris van de
Commissie Openbare Onderstand te Wevelgem.
Na de oorlog wordt het huis van secretaris
Dujardin, gelegen in de Lauwestraat 116, beklad met hakenkruisen.
Jules Dujardin
Denis
Baert[1], geboren op 9 juli 1920,
vat zijn militaire dienst aan op 3 januari 1940 en vertrekt met zijn eenheid
naar Frankrijk op 15 mei 1940, keert terug in bezet België op 20 augustus 1940
en wordt met onbepaald verlof gestuurd op 21 augustus 1940.
De volgende dag, op 22 augustus 1940, wordt
hij, onder het bewind van burgemeester Remi Wallays, aangesteld als tijdelijk
bediende bij het gemeentebestuur van Wevelgem en dit tot 15 juli 1943. Op dat
ogenblik is oorlogsburgemeester Michel Byttebier reeds aan de macht.
Vanaf 1 februari 1943 wordt Denis Baert
beschouwd als vast bediende bij de Regie van Telegraaf en Telefoon,
gedetacheerd bij de gemeentediensten tot hij teruggeroepen wordt voor de
noodwendigheden van de R.T.T. op 15 juli 1943.
In een Pro-Justitia van 28 augustus 1950
verklaart hij het volgende:
“Na mijn demobilisatie op 21 augustus 1940 als soldaat
van de veldtocht 1940 waarin ik door mijn legeroversten als voorbeeldig van
gedrag en wijze van dienen werd gesignaleerd, trad ik in dienst van ’t
gemeentebestuur Wevelgem tot 15 juli 1943. Ik verzekerde er dienst op ’t
secretariaat als typist en ook soms aan den dienst der Duitse opeisingen. Veel
briefwisseling dienaangaande kon ik dan ook bezien. Ik had het als plicht
gerekend overal en indien het mogelijk was aan administratieve sabotage te
doen, nogmaals wanneer zulks kon aanzien worden als een zuivere taak.
Op ’t gemeentesecretariaat was de heer secretaris
vervolgens de burgemeester mijn overste. Wat betreft de administratieve
sabotage in de telefoondienst periode van 15 juli 1943 tot 14 april 1944. Er
waren te Wevelgem geleidingen gebruikt door de Duitsers vermits er ook een
vliegveld was. Alles wat daar gedaan werd is steeds geweest in gedachtengang te
werken als goed Belg en zuivere vaderlandsliefde.”
Op 8 december 1950 vermeldt een verslag van
het Ministerie van Wederopbouw het volgende:
“Aan Baert Denis werd de titel van gewapend
weerstander toegekend op 25 juni 1947 als aangesloten lid van de P.M.[2]
Hij werd erkend voor de periode van 21 augustus 1943
tot 10 oktober 1944 zijnde 1 jaar en 2 maanden.
Hij werd op 21 augustus 1943 aangeworven door de heer
Silverans Cyriel als lid van de P.M. De volgende activiteit werd o.a.
opgegeven: bezorgen uitzendpost partizanen – sabotage spoorwegmateriaal –
stempels en papieren tot maken van valse getuigschriften – bezorgen
inlichtingen Duitse telefoongesprekken aan weerstand – inlichtingen sabotage
telefooncentrale – was voortvluchtig sedert 14 april 1944.”
In een ander verslag van hetzelfde ministerie
van 18 december 1950 lezen we het volgende:
“Uit de ter zake verstrekte gegevens en afgelegde getuigenissen blijkt dat Denis Baert actief aan de clandestine strijd tegen de vijand heeft deelgenomen, hierbij een activiteit aan de dag leggend waarmede werkelijke gevaren verbonden waren, door feiten welke elk afzonderlijk genomen niet van uitzonderlijk belang zijn maar die door hun aantal en hun uiteenlopendheid een geheel vormen waaruit blijkt dat hij werkelijk met weerstand bezield was; ten gevolge van sabotage daden verricht in de uitoefening van zijn beroep, namelijk door als bediende bij het gemeentebestuur een bevolkingsboek onttrokken te hebben aan de diensten der Werbestelle en door het doen verdwijnen van anti-geallieerde vlugschriften welke te lezen lagen voor het bureel van de oorlogsburgemeester; ten gevolge van hulp en bijstand aan ieder door de vijand om een andere reden dan een gemeenrechtelijk misdrijf opgespoord persoon, namelijk door als bediende in de telefooncentrale een opgevangen gesprek betreffende een nakende huiszoeking door de Duitsers bij een bepaald persoon mede te delen aan een weerstandsorganisatie die aldus de nodige voorzorgsmaatregelen kan nemen alsmede door gedurende de laatste maanden van de bezetting aan drie werkweigeraars een of tweemaal geldelijke steun te overhandigen.”
Denis Baert is voortvluchtig sedert 14 april
1944 omdat hij weigert zich op die datum aan te melden in het station Kortrijk,
waar trein nr. 1073 op hem wacht met het oog op een verplichte tewerkstelling
in Duitsland.
Vanaf die dag leeft hij in de illegaliteit en
ondergedoken bij Maurits Decuypere op de Posthoornhoek te Wevelgem.
Op 26 november 1952 wordt hem de hoedanigheid
van werkweigeraar toegekend voor de periode van 14 april 1944 tot aan de
bevrijding.
Terug naar het begin van de bezetting.
Op 27 augustus 1940 worden twee plaatsen van
tijdelijk gemeentebediende open verklaard, voor de “duur van de oorlog”. De
voorgeschreven bekendmaking gebeurt door middel van aanplakbrieven en een
aankondiging in het Staatsblad van 1 september 1940.
Er zijn veertien kandidaten, o.a. René Claus,
Maurits Vervalle en Hector Duhamel (die ook kandidaat is voor de post van
tijdelijk politieagent). Slechts de eerste twee staan op de voorrangslijst.
De kandidatuur van Maurits Vervalle wordt
echter niet weerhouden wegens lichamelijke ongeschiktheid.
De benoeming als tijdelijk gemeentebediende,
vanaf 1 oktober 1940, van René Claus
(°13 juli 1909) en Hector Duhamel
(°1 maart 1909) wordt bekrachtigd in de gemeenteraad van 22 november 1940.
Gemeenteraadslid Remi Moerkerke
(Gemeentebelangen) verklaart zich bij de bekrachtiging van de benoeming van
Hector Duhamel te zullen onthouden omdat Maurits Vervalle, die aanspraak kan
maken op voorkeurrecht, niet wordt aangesteld. Uiteindelijk zijn er drie
onthoudingen op de tien uitgebrachte stemmen, vermoedelijk en logischer wijze
komende van de drie leden van de Gemeentebelangen.
Na de oorlog wordt René Claus op 5 januari 1945 veroordeeld door de Krijgsraad van
Kortrijk tot tien jaar gewone hechtenis en levenslange ontzetting van de
rechten bedoeld bij artikel 123sexies van het strafwetboek “uit hoofde van
in den loop van 1941 en 1942 op verschillende plaatsen in België, Duitschland,
Polen en Rusland, als Belg, door het wetens vervullen voor den vijand van taken
van strijd, vervoer, werk of bewaking die normaal op de vijandelijke legers of
hun diensten berusten, de wapens te hebben opgenomen tegen België of tegen de
bondgenooten van België (zijnde elke Staat die, zelfs afgezien van een verdrag
van bondgenootschap oorlog voert tegen een Staat waarmede België zelf in oorlog
is), namelijk in dienst te zijn getreden van de N.S.K.K.”
In de editie van 6
januari 1945 doet het Kortrijksch Handelsblad verslag:
“Claus René, geboren te
Wevelgem, den 13 Juni 1909, bediende te Wevelgem en aldaar woonachtig. Tot 15
Mei 1941 was de geïnteresseerde bediende bij den rantsoeneeringsdienst der
gemeente. Doch, daar hij te weinig verdiende, liet hij zijn bediening in den
steek en trok naar het V.N.V. waar hem werk voor Duitschland werd bezorgd en
terecht kwam in de N.S.K.K. Hij werd naar de Citadel te Diest gestuurd waar hij
een werkkontrakt voor Duitschland te onderteekenen had. Als chauffeur vertrok
hij met een autokaravaan van Diest naar Brussel, van Brussel naar Rijsel, van
Rijsel naar Warschau, van Warschau naar Smolensk. Hij had immers gelezen in de
dagbladen dat autovoerders werden gevraagd voor Duitschland. Als bediende te
Wevelgem verdiende hij slechts 1.000 fr. per maand; als autovoerder van de
Wehrmacht 600 fr. per week. Ook droeg betichte een zwart pak, doch verklaarde
nooit wapens te hebben gedragen. In 1942 werd hem ontslag verleend op zijn
aanvraag.
Meester Tahon verklaart dat
de strafbaarheid ligt in de intentie. Betichte heeft nooit het inzicht gehad
rechtstreeks hulp te bieden aan de Duitschers. Pleiter verklaart ook dat
verleden week, iemand in uniform had geloopen, thans in vrijheid is gesteld.
Als er voor zulke kleine menschen door het Openbaar Ministerie zulk een groote straf
wordt geëischt, wat zal dan voor de groote “visch” gevraagd worden. Meester
Tahon legt hier thans den nadruk op de groote schuld der anti-belgische
partijen die gansch ons nationaal gevoelen in geheel ons openbaar leven wist te
dooden. Thans zegt pleiter dat het maar weinig schelen kan wat er op de autos
vervoerd werd. Nooit heeft hij iemand overgedragen noch den verklikker
uitgehangen. De intenties zijner daad dienen met alle aandacht nagegaan te
worden.
De betichte krijgt 10 jaar
gevang.”
Op 5 maart 1946
richt René Claus vanuit de gevangenis te Beverloo een genadeverzoek aan Prins
Karel:
“Monseigneur,
Ik ondergeteekende, Claus
René, gehuisvest te Wevelgem, Albertstraat, n° 36, neem de eerbiedige vrijheid
Ued. het volgende uit een te zetten:
‘k ben den 5n Januari 1945
door den Krijgsraad van Kortrijk veroordeeld geweest tot tien jaar gevangenis,
daar ik in het jaar 1941, gedurende enkele maanden lid zou geweest zijn van de
N.S.K.K.
‘k meen nochtans gerechtigd
te zijn te doen opmerken dat ik niet kan beschouwd worden als werkelijk lid
geweest te zijn van de N.S.K.K., daar ik slechts aangeworven ben geweest als
Burgerlijk Chauffeur; ‘k heb weliswaar een zwarten broek en vest gedragen, maar
er waren daar geen kenteekens op. De Krijgsraden overigens zijn van advies dat
er slechts vanaf April of Mei 1942, wapen- en uniformdracht in voege waren bij
de N.S.K.K.
Ten titel van inlichting is
een persoon, die in een gelijkaardig geval verkeerde, door den Krijgsraad te
Ieper, vrijgesproken geweest, namelijk Logie Victor van Vlamertinge, die bij
vonnis dd. 22/7/1945 door de Krijgsraad te Ieper vrijgesproken werd;
Daarenboven, een zekeren
Emile Lernout, die eveneens als ik, in het jaar 1941, enkele maanden als
Burgerlijk Chauffeur bij den N.S.K.K. werkzaam was, is op heden nog nooit voor
den Krijgsraad moeten verschijnen en verkeert sedert lange maanden in vrijheid.
Daar tegenover ben ik, die
in alle geval niets meer misdaan heb dan de twee hierboven vermelde personen,
veroordeeld geweest tot tien jaar gevangenis.
Indien ik dit gedaan heb in
het jaar 1941, is het eenvoudig om wat geld te verdienen; ‘k was immers
werkzaam tot 15n Mei 1941 als bediende, namelijk in de Ravitailleeringsdiensten
der gemeente Wevelgem; mijn salaris was volstrekt onvoldoende om op een fatsoenlijke
wijze te kunnen voorzien in de behoeften van mijne echtgenoote en mijne twee
kinders; ‘k las dan in een dagblad dat als chauffeur ik 650 fr. per week kon
verdienen, ‘k heb verdere inlichtingen genomen en heb dan een werkkontrakt
geteekend; daar mijn bezigheden naderhand buiten mijn werkkontrakt gingen, heb
ik mijn ontslag gevraagd, hetwelk ik bekomen heb begin Januari 1942.
Monseigneur, ik ben ervan
overtuigd, U zult met me eens zijn dat de opgeloopen straf hoegenaamd niet
overeenstemt met hetgeen ik zou misdaan hebben. ‘k ben thans bijna achttien
maanden van mijn vrijheid beroofd, en mijne echtgenoote die voor onze twee
kinderen moet zorgen, kent de ellende.
‘k vraag en smeek Ued. mijn
gevangenisstraf van tien jaar op achttien maanden te herleiden.”
Geheel
uitzonderlijk richt krijgsauditeur Verougstraete van Kortrijk op 28 juni 1946
een schrijven aan de Minister van Justitie:
“Mijnheer de Minister,
Ik heb de eer U te verzoeken
de mogelijkheid te overwegen in voorloopige vrijheid te stellen, in afwachting
dat een beslissing genomen wordt over zijn genadeverzoek, den genaamde: Claus
René, geboren te Wevelgem, den 13 Juli 1909, gehuwd en vader van twee
minderjarige kinderen, wonende te Wevelgem, Albertstraat, n° 36.
Voornoemde is thans
opgesloten te Beverloo.
Claus René werd op 5 Januari
1945 door den Krijgsraad te Kortrijk veroordeeld op grond van artikel 113 van
het Strafwetboek, als lid van het N.S.K.K. tusschen Mei en December 1941. Hij
dient dus eerder aanzien als hebbende in dienst van den vijand geweest te zijn,
in hoedanigheid van burgerlijk chauffeur.
Op het oogenblik van het
vonnis beschikte de Krijgsraad niet over al de elementen om de organisatie
N.S.K.K., minstens zooals zij in 1941 bestond, met juistheid te beoordeelen …
P.S. Bij eventueele
invrijheidstelling kan voornoemde tewerk gesteld worden bij Daels Alberic,
schilder, Kortrijkstraat te Wevelgem.”
Bij genadebesluit
van 3 maart 1947 wordt de straf omgezet in drie jaar gevangenisstraf en op 3
november 1947 komt René Claus onder voogdij voorwaardelijk vrij. Hij sterft in
1996.
Hector Duhamel was kandidaat voor de
Katholieken bij de gemeenteraadsverkiezingen van 16 oktober 1938, werd niet
verkozen maar wel aangesteld in de Commissie van Openbare Onderstand[3].
Bij de verkiezingen van 24 november 1946 zal
hij opnieuw kandidaat zijn, voor de CVP, verkozen en schepen worden. Vanaf 1971
zal hij burgemeester worden voor 6 jaar, tot aan de fusie van de gemeenten.
Een andere personeelslid dat onze bijzondere
aandacht vraagt is Gaston Knockaert,
geboren te Kortrijk op 4 augustus 1900, wonende op de Wezelhoek 132 te Wevelgem
en bouwkundig-tekenaar bij het gemeentebestuur van Wevelgem.
Onmiddellijk na de bevrijding wordt hij
aangehouden en geïnterneerd.
Op 23 december 1944 richt zijn advocaat,
Stefaan Dousy uit Kortrijk, volgend schrijven aan de Consultatieve Commissie te
Kortrijk:
“Mijnheer de Voorzitter,
… Begin augustus 1940 werd de Heer Knockaert Gaston
door het gemeentebestuur aangesteld als gemeente-architect en had in deze hoedanigheid
toezicht over de werken uitgevoerd op het vliegplein op kosten der gemeente.
Van deze bediening maakte hij dan ook dankbaar gebruik om meerdere jongelingen,
in aanmerking komend voor den dienstplicht in Duitsland op het vliegplein
tewerk te stellen. Steeds de belangen van zijn werkgever – het gemeentebestuur
– voor het oog hebbend, heeft de Heer Knockaert Gaston talrijke door de
Duitsers bevolen werken niet uitgevoerd.
Daar het niet uitvoeren van sommige werken de Duitsers
wantrouwig maakte trad Knockaert Gaston, om eventuele moeilijkheden te
vermijden toe tot de DeVlag in ’43. Na een zestal maanden verliet hij deze
organisatie die hij meende uitsluitend cultureel te zijn.
Het O.F. Wevelgem alsmede de Heer Burgemeester dezer
gemeente verklaren zich niet te verzetten tegen de invrijheidstelling van
Knockaert Gaston die bovendien vader is van vier kinderen.
Wij vragen dan ook, indien mogelijk, een gunstig
advies voor de invrijheidstelling van geïnterneerde.
Met eerbied.”
De Consultatieve Commissie onderzoekt de
vraag tot invrijheidstelling en beraadslaagt op 8 februari 1945 als volgt:
“Overwegende dat Knockaert Gaston, 44 jaar oud,
architect, gehuwd en vader van vier kinderen, geïnterneerd werd op 18 september
1944 onder de verdenking leider der De Vlag te Wevelgem te zijn geweest en
personen aan de Duitsers te hebben verklikt;
Overwegende dat Knockaert de architect was van de
gemeente Wevelgem tijdens de bezetting en dusdoende noodzakelijker wijze veel
in contact met de Duitsers moest zijn, bijzonderlijk omwille van de vliegvelden
te Wevelgem;
Overwegende dat Knockaert loochent leider der De Vlag
te zijn geweest maar erkent lid ervan te zijn geweest van februari 1943 tot
einde augustus 1943 en voorgesteld te zijn geweest onder dwang van den bezetter
en de plaats van leider niet te hebben aanvaard;
Overwegende dat een vooraanstaand persoon als
Knockaert geen enkele reden aangeeft om zijn lidmaatschap der De Vlag te
verrechtvaardigen; dat anderzijds enkele klachten tegen hem bestaan wegens
verklikking aan de Duitse overheid; dat hij eveneens een vrijgeleide had om
naar het buitenland te reizen; dat hij nog dient gerangschikt onder de
verdachte personen en gevaarlijk kan zijn voor de geallieerde legers en de
openbare orde;
Dat er dus geen reden bestaat om op zijn verzoek in te
gaan;
Beslist voorlopig zijn verzoek tot invrijheidstelling
af te wijzen.”
De verweernota van zijn raadsman Stefaan
Dousy luidt als volgt:
“I. Lidmaatschap van de Vlag.
Knockaert Gaston is lid geweest van de Vlag vanaf Februari
1943 tot Augustus 1943. Hij is lid geworden van de Vlag omdat hij aanvoelde dat
de Duitschers wantrouwen gekregen hadden tegen hem omdat sommige werken op het
vliegveld te Wevelgem te traag werden uitgevoerd of in het geheel niet werden
uitgevoerd.
Hij is nooit celleider van de Vlag geweest. Wanneer
hij zijn ontslag aangeboden had, heeft de leiding van Kortrijk hem de functie
van celleider aangeboden, omdat men dacht hem aldus te vleien en in de Vlag te
behouden. Hij heeft eenvoudig geweigerd.
II. Verklikking van Parmentier Alice, Lapere
Suzzanne, Flamez Denise, allen uit Wevelgem.
Deze meisjes, respectievelijk 20, 17 en 16 jaar in December
1941 het tijdstip waarop de verklikking zou gebeurd zijn, waren tewerkgesteld
op het kasteel van den Heer Jules Vanackere te Wevelgem alwaar de Duitschers
gedurende gans den oorlog gelegerd waren. Ze waren er werkzaam in de kantien,
samen met nog een vierde meisje nl. Marie José Reynaert. Het gedrag vanwege die
meisjes was tegenover de Duitschers op zedelijk gebied zeer onbehoorlijk.
Eigenaardig genoeg heeft M. Reynaert de klacht niet mede ondertekend. Is het
misschien omdat aan haar getuigenis geen waarde zou gehecht worden, aangezien
zij te Brugge in een afzonderingscentrum geplaatst werd wegens geslachtsziekte?
Knockaert heeft
toendertijd deze meisjes op hun onbezonnenheid gewezen, en op de
ongerijmdheid van hun houding tegenover de Duitschers; enerzijds lieten zij
zich vertroetelen door die Herren der Luftwaffe en anderzijds, achter de rug,
dreven zij ermede de spot. Knockaert heeft den officier Ortsleiter erop gewezen
dat de eer van deze meisjes in het gedrang zou komen zo zij langer tussen de
soldaten verbleven. De drie die klacht neergelegd hebben werden ontslagen, de
andere niet, met het gevolg dat hoger reeds vermeld werd.
De vraag stelt zich werkelijk of wij hier kunnen
spreken van een verklikking, en moet het niet eerder als een weldaad voor deze
meisjes aanzien worden dat ze ontslagen werden. Daarbij is hun houding dan zo
vaderlandsch geweest? Zij beweren thans nog, door het feit dat hun Ausweiss
doorstreept werd, zij geen ander werk gevonden hebben. Was het dan zo’n
vaderlandsche daad bij de Duitsers te werken, om nu iemand de schuld te wijten
dat zij er niet verder aanvaard werden?
III. Knockaert trachtte Odiel Debonne te doen afdanken
en deporteren naar Duitsland.
Geïnterneerde verklaart dat het zeer goed mogelijk is
dat Debonne Odiel zekere wrok tegen hem koestert, dit om de volgende redenen;
- Na een der bombardementen te Kortrijk, kwam de
Luchtbescherming van Wevelgem helpen bij de reddings- en opruimingswerken.
Een ploeg werklieden stond onder leiding van Knockaert en deed de
opruiming van een huis in Van Pereboomlaan toebehorend aan een zekeren
Adams. Op zeker ogenblik werd Knockaert gewaar dat verscheidene voorwerpen
reeds uit het puin opgehaald verdwenen. Hij wees zijn mannen op dit feit
en zegde hen, dat ze niet gekomen waren om het nog bruikbare goed te laten
stelen, dat die voorwerpen de eigendom bleven van de geteisterden. Daarop
heeft Debonne, die meende dat die opmerking voor hem bestemd was,
Knockaert verweten en bedreigd met een stuk alaam. Enkele dagen later
werkte Debonne met een andere ploeg op de Pottelberg, waar hij, naar het
schijnt twist gekregen had met een zekere Salembier. Bij dezen twist was
Knockaert niet omtrent. Naar het schijnt zou dezen Debonne een man zijn
met zeer opvliegend karakter.
- Odiel Debonne was ook werkzaam op het vliegplein
te Wevelgem. Het is een gekend feit dat er vele diefstallen van materiaal
gebeurden. Zekeren dag werd Debonne voor dergelijk feit ter verantwoording
geroepen bij een duitsch officier. Knockaert was daar ook aanwezig.
Debonne beriep zich op hem om zijn onschuld staande te houden. Knockaert
die inderdaad niet wist of Debonne iets weg genomen had of niet,
verklaarde van niets te weten. Debonne mocht gaan en is nooit verder
verontrust geweest.
IV. Vrijgeleide voor het buitenland.
Knockaert heeft eens een aanvraag ingediend ten einde
een paspoort te bekomen om de Leipziger Messe te bezoeken. Daartoe moest hij
een bewijs van goed gedrag vanwege de gemeente voorleggen. In feite heeft hij
nooit een paspoort bekomen en is nooit in het buitenland geweest.
V. Andere opmerkingen
Aan te stippen valt de ondankbare positie die
Knockaert innam gedurende de bezetting, nl. verbindingsman tussen de gemeente
Wevelgem en de Duitschers met betrekking tot de werken die moesten uitgevoerd
worden voor den bezetter op het vliegplein en ook in private huizen der
gemeente waar de soldaten gekazerneerd waren. Bij alle moeilijkheden die er
waren, en die zijn zeer talrijk geweest – dat kan burgemeester Wallays getuigen
– was het Knockaert die als bemiddelaar moest optreden, en het moet ter zijner
ere gezegd dat hij er veelal in slaagde een goeden uitslag te bereiken.
Bijvoorbeeld heeft hij vele werken niet uitgevoerd die moesten gedaan worden
aan het kasteel Vanackere; hij is ook dikwijls tusschen gekomen wanneer er
sabotage gepleegd was teneinde strafmaatregelen tegenover de gemeente te
voorkomen.
Knockaert is ook in sommige zaken tusschen gekomen
waar hij de gemeente financieel gezien veel besparingen heeft bezorgd. O.a. de
cinema Royal moest in 1940 heropgebouwd worden door de gemeente bij bevel der
Duitsers. Het is Knockaert die den Ortscommandant erop gewezen heeft dat die
heropbouw moest gebeuren door den eigenaar met tusschenkomst van het
Commissariaat van Wederopbouw. Dat betekende een besparing van 300.000 fr. Op
zekeren dag werd door aannemer Provost een betaling geëischt van 20.000 fr voor
uitgevoerde werken. Hierin was deze gesteund door een Duitsch officier van de
Bauleitung. Het is nogmaals Knockaert geweest die bewezen heeft dat het hier
ging om een reeds betaalde rekening en het standpunt van de gemeente verdedigd
heeft met goed gevolg.
Niemand kan bewijzen als zou Knockaert zich verrijkt
hebben bij het uitoefenen van zijn bediening, alhoewel hij daartoe ruimschoots
de gelegenheid toe had bij de talrijke verhandelingen van enorme hoeveelheden
bouwstoffen, meubels, enz.
Alles wijst erop dat wij hier staan voor een man die
rechtgeaard was, wien verklikkingen ten laste gelegd worden die in feite niet
bestaan.”
Op 20 april 1945 komt Gaston Knockaert
voorlopig vrij maar tijdens de tweede repressiegolf wordt hij op 12 mei 1945
opnieuw geïnterneerd. Een tweede maal komt hij voorlopig vrij, op 14 juli 1945.
In het Belgisch Staatsblad van 9 juli 1949
wordt nog een vonnis gepubliceerd:
“Bij vonnis der rechtbank van eerste aanleg te Gent,
dd. 18 November 1948, op tegenspraak gewezen, werd Knockaert, Gaston-Gustave,
architekt, geboren te Kortrijk op 4 Augustus 1900, wonende te Sint-Amandsberg,
Grondwetlaan, 28, vervallen verklaard voor een termijn van vijftien jaar, vanaf
24 Februari 1947, van al de rechten voorzien bij artikel 123sexties van het
Strafwetboek met uitzondering van deze bedoeld onder alinea h van evengemeld
artikel en 4° en 5° van artikel 31 van het Strafwetboek, ingevolge verhaal
tegen de definitieve beslissing van de Krijgsauditeur te Gent, dd. 10 April
1947.”
Gaston Herman[4] is het laatste personeelslid
dat in deze rubriek besproken wordt. Hij wordt geboren te Wevelgem op 16
december 1923 en woont er bij zijn ouders in de Nieuwstraat 23 als hij op 1
september 1942 door het gemeentebestuur aangeworven wordt als tijdelijk
bediende “opmeter en geldophaler” bij de elektriciteitisregie.
In 2002 wordt hij geïnterviewd door zijn
kleinzoon die geschiedenis studeert aan de universiteit te Gent. Over
oorlogsburgemeester Michel Byttebier zegt hij het volgende:
“Hij was geen fanatiekeling.
Hij was nogal gematigd. Passief was hij misschien wel collaborateur,
bijvoorbeeld doordat hij op zijn bureau folders legde met: ‘sluit aan bij de
waffen SS of de zwarte brigade’ maar actief was hij daar niet zoveel mee
ingenomen. Het was eerder een beetje om zijn gezicht te redden tegenover de
bezetter. Actief was hij dus geen echte politicus van de nieuwe orde …
… Ik was in die tijd
gemeentebediende in het stadhuis. Ik weet nog dat we op een bepaald moment met
alle gemeentebedienden om beurt voor de burgemeester moesten verschijnen. Hij
beschreef hoe we menselijk moesten zijn en besteedde veel tijd aan die zaken.
Zijn mening wordt ook gevraagd over de
weerstand en de acties van het verzet:
“Wel, ik vond ze eigenlijk
niet verantwoord, in die zin dat je eigenlijk als burger je niet te bemoeien
hebt met militaire zaken. Er bestaan natuurlijk nog andere vormen van verzet
dan gewapend verzet …
… Op het einde van de oorlog
hield het verzet zich bezig met zaken die eigenlijk nogal flagrant tegen de
conventie van Genève waren …
… Op het einde van de oorlog
was ik aangesloten bij het verzet zonder dat ik ooit met wapens heb geschoten.
Ik was er waarnemer …
… Ik heb een brief gekregen
maar heb nooit de erkenning als verzetsstrijder in ontvangst willen nemen want
dat was onbelangrijk voor mij.”
Van 1938 tot 1942 is Gaston Herman lid van de
KSA. In 1943 sticht hij de Chiro in Wevelgem, echter niet zonder problemen:
“Op een zeker moment kreeg ik
een dreigbrief, in april het laatste jaar van de oorlog, dat ik onmiddellijk moest
ophouden met de chiro. Ik was daar niet gerust in, en ben ermee naar de
oorlogsburgemeester gestapt. Er stond natuurlijk geen afzender bij –
van wie dat kwam weet ik niet – maar ik kon van alles vermoeden. De
burgemeester zei; “Ja, je moet daar niet ongerust in zijn, ik zal wel zorgen
dat er niets met je gebeurt, maar ik zou toch wel voorzichtig zijn met die
chiro. Je zou daar best mee stoppen.” Maar daar had ik geen zin in en ben er in stilte mee doorgegaan.”
[1]
Denis Baert zal later huwen met Madeleine Wallays en aldus de schoonzoon worden
van burgemeester Remi Wallays. Na de oorlog werd en bleef hij bediende van de
R.T.T. maar was als gedetacheerde actief op verschillende CVP-kabinetten tot op
zijn opruststelling. Hij stierf te Wevelgem op 2 april 2015.
[2]
P.M. Sector III-J Wevelgem.
[3] De
C.O.O. werd later het O.C.M.W.
[4]
Gaston Herman behaalde het diploma van regent aan de Normaalschool te Torhout
en was mijn leraar gedurende het schooljaar 1966-1967 in het Sint-Pauluscollege
te Wevelgem. Van 1972 tot aan zijn pensioen in 1979 was hij directeur van de
Posthoornschool te Wevelgem. Hij overlijdt te Oostende op 8 maart 2009.
